264 / موسیقی بومیان کانادا
سلام .چندی پیش داشتم فکر میکردم که چند ساله اینجام و هیچی در مورد بومیان کانادا نمیدونم . تصمیم گرفتم یه کمی در این مورد هم کنکاش کنم . به یه موضوع خیلی جالب برخوردم که دیدم بد نیست براتون بنویسم .
در مورد نظر گروه کثیری از نژادشناسان که میگن اعقاب بومیان کانادا ، مغولهای آسیایی بودن که چیزی نگم چون احتمالاْ همگی میدونین . از شباهت چهره که بگذریم ، شباهتهای فرهنگی خیلی بیشتر از اونه که بشه انکارش کرد . یکی از این نزدیکیها میتونه موسیقی باشه .
http://www.frbeiger.com/nuna-en.html
نمیدونم چقدر به موسیقی علاقه دارین . من به همه انواع و سبکهای اون گرایش دارم و نمیتونم بگم که کدومش برام عزیزتره . از موسیقی سنتی مثلاْ زامبیا بگیر تا کلاسیک اروپا همه به نظرم زیبا و شنیدنی هستن . نمیدونم بگم از فلوت آمریکای لاتین بیشتر خوشم میاد یا زنبورک ترکمنستان . از رقص کاتاکالی هندی بیشتر لذت میبرم یا تپ سامی دیویس . خلاصه دنیای موسیقی به نظر من انقدر گسترده و انقدر رویائیه که فقط وقتی واردش میشم که لااقل چند ساعتی زمان داشته باشم .
حالا بهتون بگم که در مورد شباهت موسیقی اقوام اولیه کانادایی و مغولها و حتی ترکمنهای گنبد خودمون چی پیدا کردم .
http://www.mustrad.org.uk/articles/inuit.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/Overtone_singing
بهش میگن Throat singing یا اگه بخوام واسش کلمه ای ترجمه یا انتخاب کنم ، میشه گفت " گلو خوانی " . خیلی سبک جالبیه . هم مغولها دارن و هم بومیان کانادا به خصوص قبیله Inuit . حتماْ دیدین که مردان ترکمن صحرا هم یه رقص دسته جمعی جالب دارن که دایره میزنن و با حرکات دست و چرخش های هماهنگ به صورت ریتمیک بدون ساز و از ته گلو صدای خفه ولی محکمی ادا میکنن و همون میشه ضرباهنگ حرکاتشون . مثلاْ رقص خنجر گنبد کاووس از همین دسته است . توی این فیلم غیر از نحوۀ ادای نتها به رقص یا حرکات هم دقت کنین که چقدر شبیه رقص سرخپوستان آمریکای شمالیه . انگار دقیقاً یکی هستن .
http://www.youtube.com/watch?v=g6z2jSZdljw
این یکی موسیقی جنگ سرخ پوستان آپاچی هستش که شباهتش با موسیقی ترکمن خیره کننده است اگر چه که بعضی نژادشناسان عقیده دارن که بومیان آمریکای مرکزی و جنوبی ممکنه با نژاد مصری هم قرابتی داشته باشن ولی موسیقی و رقص و صدا همونه که ما توی موسیقی گنبد میشنویم .
http://www.youtube.com/watch?v=gt9Bor3_XFk
مغولها که اعقاب اصلی ترکمنستان و ترکمن های خودمون هم بودن در فرهنگ موسیقایی خودشون نوعی از گلو خوانی دارن که به نظر میاد از تارهای گلو به عنوان یک ساز بهره میگیرن . نت های کشیده و طولانی رو در فواصل مختلف گلو ادا میکنن که شنیدنش باعث میشه حس کنم گلوم میخاره !! این نوع موسیقی اگر چه با صدای ضربه ای گلو خوانی ترکمن های ما و بومیان کانادا تفاوتهایی داره ولی به هر حال کاملاً مشخصه که از یک رگ و ریشه ان .
http://www.youtube.com/watch?v=5wHbIWH_NGc
http://www.youtube.com/watch?v=UJ3BX2tMj1Y
حالا نوع کانادایی چه مدلیه و مربوط به کدوم قوم بومی هستش ؟ بومیان کانادا به سه دسته اقوام اولیه و متیس و اینوئیت تقسیم میشن که البته متیس ها دورگه بین بومیان و انگلیسیهای مهاجر اولیه هستن .
http://www.med.uottawa.ca/sim/data/Aboriginal_Intro_e.htm
اصلی ترین و سنتی ترین اجرای گلو خوانی مربوط به نوعی لالایی زنان Inuit یا همون اسکیموهاست که جفتی اجرا میشه . یعنی دو تا زن همزمان با هم اجراش میکنن .
البته من که شنیدم به نظرم اومد اگه جای بچه اینها باشم نه از آرامش ترانه که از پیوستگی و عدم قطعش هیپنوتیزم و منگ میشم و خوابم میبره . گوش کنین :
http://www.youtube.com/watch?v=8IqOegVCNKI
متوجه شدین که خواننده در فیلم توضیح داد که هم در دم و هم در بازدم ، ادای صوت وجود داره در نتیجه هیچ قطعی در اجرا به گوش نمیرسه . به خصوص به این دلیل که دو نفری به نوبت اصوات رو به زبون ( ببخشین به گلو ) میارن این پیوستگی صوتی کاملاْ آدمو گیج و خواب آلود میکنه ، یه خورده مثل هو هو گفتن دراویش . خلاصه من یکی که حاضر نیستم با این لالایی بخوابم . اون خرگوش لالا ، سنجاب لالا ی خودمون قشنگتره . لالایی قدیمی عزیز که سالیان سال پیش پری زنگنه اجراش کرد هم خیلی ماهه .
یه خواننده معروف کانادایی به نام، Tanya Tagaq که خودش از قبیله Inuit هستش سبک خاصی از این گلو خوانی رو اجرا میکنه که به نظر من اینم دیدن داره . این خواننده در مصاحبه ای گفته که در اصل این نوع موسیقی اجرای صداهای طبیعت از قبیل رودخانه ، حیوانات ، آتش و انسانه .
http://en.wikipedia.org/wiki/Tagaq
خوب میخواین بدونین چی برام جالبه ؟ کار این خواننده اینتوئیت رو میذارم کنار کار یک خواننده از Tuva که اگه نمیدونین کجاست براتون پیدا کردم در روسیه و درست همسایه مغولستانه . اسم این خواننده مسن Sainkho Namtchylak و سبکش مخلوطی از مغولی و بلوز هستش .
http://en.wikipedia.org/wiki/Sainkho_Namtchylak
دیدن فیلم هر دو خواننده در کنار هم تماشائیه :
http://www.youtube.com/watch?v=4iwaIxF8Ypk&feature=related
http://www.youtube.com/watch?v=Wjz2lVTaXaI
http://www.youtube.com/watch?v=nCSxNOdZEww&feature=related
کسی زیر فیلم یوتیوب برای Sainkho Namtchylak کامنت منفی گذاشت بود و نوشته بود " این زنه به روانپزشک احتیاج داره و بیماره " ولی به نظر من این نظر خیلی بیرحمانه است . موسیقی زیباست حتی اگه صدای آواز جیرجیرک توی دل شب باشه . بد میگم ؟ به نظر من قضاوت در مورد نوع یک هنر ، بی رحمی مطلقه ، اونم هنری که با فرهنگ خودمون زمین تا آسمون تفاوت داره . یه دوست آمریکایی بعد شنیدن قطعاتی که من براش گذاشتم میگفت من از صدای کمانچه ی ایرانی متنفرم . زیادی زیره و گوشم سوت میکشه در حالی که خودمون با فرهنگ ایرانی این صدا رو دوست داریم . همون دوست میگفت که موسیقی سنتی ایرانی شلوغه !! و تنها چیزی که در موسیقی اصیل و سنتی واقعاً توجهش رو جلب کرد آواز ایرانی با پس زمینه ای محو از صدای سازها بود. از دید ما هم نوازی ایرانی دلپذیر و شنیدنیه ولی از دید یک خارجی ممکنه شلوغ به نظر بیاد . همین تفاوت نگرش باعث میشه که کامنتهای مردم در باره موسیقی ملل مختلف گاهی عجیب و تند باشه . به همین دلیل من هرگز در مورد شکل یک هنر اظهار عقیده و قضاوت نمیکنم . بلکه فقط مهارت هنرمند در همون زمینه مد نظرمه . به هر حال این نوع موسیقی هم به نظرم جالب میاد .
این یکی دیگه کل حرف منه . شمن های مغول و سرخ پوست و موسیقی مذهبی سنتی هر دو قوم :
http://www.youtube.com/watch?v=u5lnZZcgIQk&feature=related
دلم میخواست یه گریزی بزنم به بحث انسان شناسی و اقوام مهاجر و شباهتهای بیشتر مغولها و سرخ پوستان و رد پای مهاجرت مغولها در کل اروپا و از این حرفها ولی دیگه بنزین ندارم . همین یه تلنگر باشه واسه اونهایی که مثل من علاقه به این مباحث دارن که برن بیشتر بگردن و هر چیز جالبی پیدا کردن لطف کنن و واسه من و بقیه هم بنویسن .
در انتها این قطعه رو میذارم که مثل من روانتون شاد بشه و لذت ببرین . این قطعۀ ترکمن ایرانی زنانه تره با صدای نازنین رها و تار معرکۀ علیزاده که من خیلی دوست داشتم
http://www.youtube.com/watch?v=QsxucYp-I-0
منبع عکسها:
http://yeswecancan.tumblr.com/post/2159457820
http://caseylessard.me/2011/09/14/tumivut-throat-singing
http://test.gothart.cz/en/events/2009-02-18-tanya-tagaq.php?id=101
